Η απουσία μύτης και κεφαλιού στα αρχαία αγάλματα δεν είναι τυχαία, αλλά αντικατοπτρίζει αρχαίες παραδόσεις και συμβολισμούς που διατηρούνται εδώ και αιώνες. Πολλοί επισκέπτες σε μουσεία όπου εκτίθενται αρχαία αγάλματα παρατηρούν αμέσως αυτή την ασυνήθιστη λεπτομέρεια: τα περισσότερα γλυπτά δεν έχουν μύτες. Με την πρώτη ματιά μπορεί να φαίνεται ότι αυτό είναι απλώς αποτέλεσμα φθοράς, αλλά η ιστορική έρευνα αποκαλύπτει βαθύτερες αιτίες.
Συμβολική καταστροφή της πνευματικής δύναμης
Οι ειδικοί της πύλης Tales of Times Forgotten τονίζουν ότι η μύτη και άλλα εξογκώματα των γλυπτών καταστρέφονται τις περισσότερες φορές από τις επιπτώσεις του χρόνου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο, η απουσία της μύτης ήταν σκόπιμη πράξη. Στους αρχαίους πολιτισμούς, ιδίως στην Αίγυπτο, υπήρχε η πεποίθηση ότι ένα άγαλμα περιείχε το «πνεύμα» ή την «ουσία» του προσώπου ή της θεότητας που απεικονιζόταν. Το να στερήσει κανείς από ένα άγαλμα τη μύτη του σήμαινε ότι «σκότωνε» την πνευματική του δύναμη, αφού χωρίς μύτη η μορφή δεν μπορούσε να «αναπνεύσει». Έτσι, η καταστροφή της μύτης γινόταν συμβολική καταστροφή του πνεύματος.
Η εικονομαχία στην αρχαία Ρώμη και την Ελλάδα
Στους Ρωμαίους και τους Έλληνες, τα κίνητρα για τον ακρωτηριασμό των αγαλμάτων ήταν διαφορετικά. Ο καθηγητής Mark Bradley του Πανεπιστημίου του Νότιγχαμ, στο άρθρο του «Effaced From History», σημειώνει ότι τα αρχαία γλυπτά υπέστησαν σκόπιμη εικονομαχία, βεβηλώθηκαν ως μέρος της συμβολικής τιμωρίας. Στην αρχαιότητα, ο ακρωτηριασμός του προσώπου χρησίμευε ως συνήθης τιμωρία για τους ενόχους, από εγκληματίες μέχρι έκπτωτους ηγεμόνες. Για παράδειγμα, υπήρχε ένας οικισμός στην Αίγυπτο που ονομαζόταν Ρινοκολόκουρα, γνωστή ως «πόλη των κομμένων μύτων», όπου εξορίζονταν οι τιμωρημένοι.
Ένα παράδειγμα τέτοιας πράξης είναι το άγαλμα της Αφροδίτης στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, όπου η μύτη έσπασε σκόπιμα και στο μέτωπο χαράχτηκε ένας σταυρός. Αυτό θα μπορούσε να οφείλεται είτε σε φθόνο είτε στην άφιξη μιας νέας θρησκείας που καυτηρίαζε την παγανιστική πίστη.
Γιατί ακριβώς η μύτη;
Η μύτη, που είναι το πιο ορατό και ευάλωτο μέρος του προσώπου, όταν στερούνταν, το άγαλμα όχι μόνο βεβηλωνόταν αλλά και «σακατευόταν» σωματικά, γεγονός που ενίσχυε το συμβολικό αποτέλεσμα. Επιπλέον, η αφαίρεση της μύτης ήταν ευκολότερη και ταχύτερη από την καταστροφή άλλων τμημάτων του γλυπτού, γεγονός που συνέβαλε επίσης στη συχνή εξαφάνισή της.
Ο αποκεφαλισμός των αγαλμάτων ως πράξη εξουσίας
Το κεφάλι είναι επίσης ένα ισχυρό σύμβολο και η καταστροφή του αποδεικνύει αποτελεσματικά την ανατροπή της εξουσίας και την υπονόμευση της εξουσίας. Ο Kenneth Lapatin, επιμελητής αρχαιοτήτων στο Μουσείο J. Paul Getty στην Καλιφόρνια, δήλωσε στους New York Times ότι υπάρχουν σήμερα στα μουσεία σημαντικά περισσότερα θραύσματα, όπως κεφάλια ή μέρη του σώματος, παρά πλήρως διατηρημένα αγάλματα.
Παραλληλισμοί με σύγχρονες δράσεις
Είναι ενδιαφέρον ότι η πρακτική της καταστροφής αγαλμάτων ως σύμβολο διαμαρτυρίας και ανατροπής των αρχών υπάρχει και στη σύγχρονη εποχή. Παραδείγματα περιλαμβάνουν την κατεδάφιση μνημείων αποικιοκρατών και δουλεμπόρων σε διάφορες χώρες. Το 2020, διαδηλωτές στη Μαρτινίκα γκρέμισαν ένα μνημείο του Victor Schelsher, ενώ στο Μπρίστολ ένα άγαλμα του δουλεμπόρου Edward Colston πετάχτηκε στο λιμάνι. Οι ενέργειες αυτές, όπως και στην αρχαιότητα, συμβολίζουν τη ρήξη με το παρελθόν και την καταδίκη εκείνων που τα αγάλματα δόξαζαν.
Έτσι, η απουσία μύτης και κεφαλιού στα αρχαία αγάλματα δεν είναι απλώς συνέπεια του χρόνου και της τύχης. Είναι μια εικονική ενέργεια που συμβολίζει την τιμωρία, την ανατροπή και την πάλη με την «εξουσία» του παρελθόντος.
Διαβάστε επίσης:
Ποια ώρα της ημέρας είναι η καλύτερη ώρα της ημέρας για να πιείτε καφέ: Μια μελέτη
Γιατί οι άνθρωποι παχαίνουν: Μια εκπληκτικά απλή εξήγηση από τους αρχαίους
